Một nghiên cứu tại Châu Âu năm 2022 cho thấy sử dụng thuốc chống viêm không steroid (NSAID) từ sau tuần thứ 20 của thai kỳ có liên quan đến sự tăng nguy cơ thiếu ối và rối loạn chức năng thận ở thai nhi. Một số trường hợp co thắt ống động mạch cũng đã được phát hiện trong giai đoạn sớm này. Vì vậy, sau tuần thứ 20 của thai kỳ, phụ nữ chỉ nên sử dụng các NSAID đường toàn thân khi thực sự cần thiết và nên sử dụng liều thấp nhất có hiệu quả trong thời gian ngắn nhất có thể. Nếu sử dụng các NSAID dài ngày, cũng cân nhắc thêm việc theo dõi trẻ sơ sinh. Khuyến cáo này bổ sung thêm cảnh báo trước đây về việc không sử dụng NSAID trong ba tháng cuối thai kỳ.
Các NSAID đường toàn thân (uống và tiêm truyền) như ibuprofen, naproxen và diclofenac đã bị chống chỉ định trong ba tháng cuối của thai kỳ (sau 28 tuần mang thai) do tăng nguy cơ co thắt ống động mạch và rối loạn chức năng thận. Các NSAID cũng làm kéo dài thời gian chảy máu do tác dụng ức chế kết tập tiểu cầu và có thể ức chế co thắt tử cung, dẫn đến chuyển dạ chậm hoặc kéo dài.
Một nghiên cứu tại Châu Âu năm 2022 đã phát hiện ra rằng việc sử dụng NSAID dài ngày sau tuần thứ 20 của thai kỳ có thể liên quan đến việc tăng nguy cơ thiểu ối và co thắt ống động mạch. Thiếu ối và co thắt ống động mạch có thể là những tình trạng nghiêm trọng co có thể hạn chế sự phát triển của thai nhi và rối loạn chức năng tim. Cụ thể, trong nghiên cứu quan sát này, dữ liệu được thu thập từ năm 2008 đến 2017 cho thấy, thiếu ối có khả năng do rối loạn chức năng thận, có liên quan đến việc sử dụng NSAID từ tuần từ 20 của thai kỳ. Trong tổng số 1092 phụ nữ mang thai có sử dụng NSAID trong ba tháng giữa và/hoặc cuối thai kỳ, ghi nhận 41 trường hợp (3,8%) thiếu ối, so với 29 trường hợp (2,5%) trong số 1154 phụ nữ mang thai sử dụng NSAID trong ba tháng đầu thai kỳ. Cũng theo nghiên cứu này, một số trường hợp đóng ống động mạch sớm cũng đã được ghi nhận sau khi người mẹ sử dụng NSAID trong 3 tháng giữa hoặc 3 tháng cuối thai kỳ. Không có báo cáo nào liên quan đến tình trạng trên khi dùng NSAID trong ba tháng đầu.
Nhóm chuyên gia tư vấn về thuốc sử dụng cho nhi khoa và phụ nữ thuộc Ủy ban về thuốc sử dụng trên người (CHM) của Cơ quan Quản lý Dược phẩm Anh (MHRA) cũng đồng thuận với các khuyến cáo từ nghiên cứu trên. CHM nhận thấy nguy cơ co thắt ống động mạch khi dùng NSAID kéo dài là nghiêm trọng và cần cập nhật cảnh báo này trong thông tin sản phẩm. Mặc dù vậy, bằng chứng về nguy cơ khi sử dụng NSAID ngắn ngày (dưới vài ngày) trong giai đoạn cuối của 3 tháng giữa thai kỳ còn hạn chế. Trong trường hợp cần thiết sử dụng NSAID, nên theo dõi nguy cơ thiểu ối và co thắt ống động mạch từ sau tuần thứ 20 của thai kỳ. Thông tin sản phẩm cho NSAID tại Anh đang được sửa đổi để cảnh báo nguy cơ thiểu ối, đóng sớm ống động mạch khi sử dụng trong 3 tháng giữa thai kỳ và khuyến cáo tránh sử dụng từ tuần 20 của thai kỳ trở đi trừ khi thực sự cần thiết.
Nghiên cứu trên không đánh giá các NSAID tác dụng tại chỗ (gel và kem bôi có chứa NSAID). Các nhân viên y tế nên tuân thủ các chống chỉ định và cảnh báo liên quan đến thai kỳ trong thông tin sản phẩm của các thuốc này. Đánh giá gần đây cũng không xem xét các NSAID chọn lọc COX-2 (coxib). Tuy nhiên, cần lưu ý rằng tất cả các coxib đều bị chống chỉ định trong 3 tháng cuối của thai kỳ và một số coxib bị chống chỉ định trong suốt thai kỳ. Coxib ức chế tổng hợp prostaglandin tương tự như các NSAID khác và có liên quan đến thiểu ối, đờ tử cung và đóng sớm ống động mạch. Các nhân viên y tế nên tuân thủ theo các chống chỉ định và cảnh báo liên quan đến thai kỳ trong thông tin sản phẩm đối với thuốc ức chế COX-2.
Lời khuyên cho các nhân viên y tế:
- Chống chỉ định các thuốc NSAID đường toàn thân (uống và tiêm truyền) trong ba tháng cuối (sau 28 tuần) của thai kỳ do nguy cơ đóng sớm ống động mạch và rối loạn chức năng thận ở thai nhi, kéo dài thời gian chảy máu ở mẹ và ức chế co thắt tử cung trong quá trình chuyển dạ.
- Một nghiên cứu năm 2022 đã chỉ ra việc sử dụng NSAID kéo dài sau tuần 20 của thai kỳ có thể liên quan đến việc tăng nguy cơ:
+ Thiểu ối do rối loạn chức năng thận của thai nhi: tình trạng này có thể khởi phát sớm sau khi sử dụng thuốc và thường hồi phục sau khi ngừng thuốc
+ Co thắt ống động mạch: thường hồi phục sau khi ngừng thuốc
- Tránh kê đơn NSAID đường toàn thân từ tuần 20 của thai kỳ trừ khi lâm sàng thực sự cần thiết và kê đơn liều thấp nhất có hiệu quả trong thời gian ngắn nhất.
- Cân nhắc theo dõi tiền sản để phát hiện sớm thiểu ối nếu người mẹ đã dùng NSAID dài ngày sau tuần thứ 20 của thai kỳ; nên ngừng NSAID nếu có hiện tượng thiểu ối hoặc lâm sàng không cần thiết sử dụng NSAID nữa.
- Khuyên bệnh nhân đang mang thai tránh sử dụng NSAID sau tuần thứ 20 của thai kỳ nếu không có sự tư vấn của nhân viên y tế.
Điểm tin: SV. Kim Thị Khánh Huyền, SV. Đặng Minh Đức
Hiệu đính: DS. Tăng Quốc An; Phụ trách: ThS.DS. Nguyễn Mai Hoa