Isotretinoin (Biệt dược: Roaccutane) là thuốc kê đơn được sử dụng trong điều trị mụn trứng cá nghiêm trọng khi không đáp ứng với các liệu pháp điều trị khác. Thông tin bổ sung liên quan đến các nguy cơ tiềm ẩn đã xác định như rối loạn tâm thần và rối loạn tình dục sẽ được cập nhật đối với tất cả các chế phẩm chứa isotretinoin khác nhau đang được lưu hành trên thị trường. Thông tin cập nhật bao gồm: 

- Khuyến nghị mới để đánh giá sức khỏe tâm thần cho tất cả bệnh nhân trước khi bắt đầu dùng isotretinoin.

- Biện pháp xử trí nếu xuất hiện triệu chứng thay đổi tâm trạng

- Cảnh báo và khuyến nghị mới về các tác dụng không mong muốn liên quan đến sức khỏe tình dục.

Nguy cơ rối loạn tâm thần/tình dục liên quan đến isotretinoin

Theo Hiệp hội Da liễu Úc (Australasian College of Dermatologists - ACD), bệnh nhân mắc mụn trứng cá có thể tự ti vì ngoại hình xấu, cảm giác cô lập về mặt xã hội và ngại tham gia vào các hoạt động hàng ngày. Những ảnh hưởng này có thể kéo dài kể cả khi các tổn thương trên da do mụn đã thuyên giảm. Ngoài ra, những bệnh nhân bị mụn trứng cá thường gặp lo lắng, tức giận, trầm cảm và thất vọng. Do đó, isotretinoin được khuyến cáo là phương pháp hiệu quả trong điều trị mụn trứng cá mức độ nhẹ-trung bình, nặng, dai dẳng và/hoặc có nguy cơ để lại sẹo. ACD đã công bố khuyến cáo này vào tháng 10 năm 2024.

TGA bắt đầu đánh giá mối liên quan giữa isotretinoin và các phản ứng bất lợi trên tâm thần vào năm 2016, kết quả cho thấy những cảnh báo tại thời điểm đó trong tờ thông tin sản phẩm đang lưu hành tại Úc là phù hợp. Chúng tôi đã đưa ra cập nhật về an toàn thuốc (Medicines Safety Update - MSU) để lưu ý bác sĩ về nguy cơ và sự cần thiết của việc đánh giá sức khỏe tâm thần trước và trong quá trình điều trị bằng isotretinoin. 

Ủy ban thuốc dành cho người (Commission on Human Medicines - CHM) thuộc Cơ quan quản lý Dược phẩm châu Âu (EMA) đã công bố báo cáo về isotretinoin và nguy cơ rối loạn tâm thần và tình dục vào tháng 4 năm 2023. Bộ Y tế Canada cũng đã công bố bản tóm tắt đánh giá an toàn thuốc vào tháng 6 năm 2024 liên quan đến  isotretinoin và nguy cơ tiềm ẩn rối loạn chức năng tình dục, bao gồm cả rối loạn chức năng tình dục dai dẳng sau khi ngừng thuốc. Theo đó, TGA đã tiến hành một cuộc đánh giá dựa trên tất cả dữ liệu đến thời điểm hiện tại liên quan tín hiệu an toàn này. Kết quả cho thấy không thể loại trừ mối liên quan giữa isotretinoin và các rối loạn tâm thần/tình dục. Trong bối cảnh đó, TGA khuyến cáo nên cập nhật tờ hướng dẫn sử dụng như một biện pháp dự phòng và quản lý nguy cơ của isotretinoin phù hợp.

Báo cao ca tại Úc

Cơ sở dữ liệu về biến cố bất lợi (Database of Adverse Event Notification - DAEN) tính đến ngày 28/01/2025 ghi nhận được 117 trường hợp gặp biến cố bất lợi nghiêm trọng trên tâm thần liên quan đến isotretinoin. Các biến cố bất lợi được báo cáo bao gồm: trầm cảm (48 ca), có ý định tự sát (28 ca), tự sát (26 ca), cố gắng tự sát (18 ca), rối loạn tâm thần (15 ca), và lo lắng (14 ca). Một số trường hợp bệnh nhân có thể có gặp đồng thời nhiều hơn một biến cố bất lợi.

Bên cạnh đó, 24 báo cáo mô tả biến cố rối loạn chức năng sinh dục bao gồm: rối loạn cương dương (5 ca), giảm cảm giác (4 ca), khô âm đạo (3 ca), giảm ham muốn tình dục (2 ca), mất ham muốn tình dục (2 ca) và rối loạn chức năng tình dục (2 ca).

Cập nhật trong tờ thông tin sản phẩm

Mục: Cảnh báo đặc biệt và thận trọng khi sử dụng

Rối loạn tâm thần:

Trầm cảm, triệu chứng loạn thần, hay các tình trạng hiếm gặp như tự sát, ý định và hành vi tự sát đã được báo cáo khi sử dụng isotretinoin (Biệt dược: Roaccutane). Tất cả bệnh nhân nên được đánh giá sức khỏe tâm thần và tiền sử gia đình mắc các bệnh về sức khỏe tâm thần trước khi bắt đầu điều trị bằng isotretinoin. Cần theo dõi các dấu hiệu trầm cảm của tất cả bệnh nhân, đặc biệt là bệnh nhân có tiền sử trầm cảm. Xử trí ngừng thuốc và có biện pháp điều trị tâm thần phù hợp khi bệnh nhân xuất hiện triệu chứng của trầm cảm. Cơ chế của phản ứng có hại này chưa rõ ràng, việc ngừng thuốc có thể không làm giảm các triệu chứng và do đó cần đánh giá thêm về tâm thần hoặc tâm lý của bệnh nhân.

Rối loạn chức năng tình dục: 

Rối loạn cương dương, giảm ham muốn tình dục, khô âm hộ - âm đạo, giảm cảm giác và chứng ngực to ở nam giới đã được báo cáo khi sử dung isotretinoin. Nhân viên y tế cần hỏi bệnh nhân về các dấu hiệu hoặc triệu chứng của rối loạn chức năng tình dục trước khi bắt đầu điều trị và cần được theo dõi sự xuất hiện của các rối loạn tình dục mới trong quá trình điều trị. Cơ chế của phản ứng có hại này chưa rõ ràng, việc ngừng thuốc có thể không làm giảm các triệu chứng và do đó cần tham khảo thêm ý kiến chuyên môn của các chuyên gia. 

Mục: Tác dụng không mong muốn

Mối quan hệ nhân quả giữa sử dụng isotretinoin và rối loạn chức năng sinh dục chưa được xác định.

Khuyến cáo dành cho nhân viên y tế

- Cảnh giác và theo dõi các rối loạn tâm thần và tình dục tiềm ẩn liên quan đến isotretinoin, đặc biệt là ở đối tượng thanh thiếu niên.

- Đánh giá sức khỏe tâm thần của bệnh nhân và tiền sử bệnh tâm thần trong gia đình trước khi bắt đầu sử dụng isotretinoin.

- Ngừng thuốc ngay lập tức nếu xuất hiện các thay đổi về tâm trạng và tham khảo ý kiến chuyên gia nếu các triệu chứng vẫn tiếp tục sau khi dừng thuốc.

- Cảnh báo cho bệnh nhân về các dấu hiệu nhận biết khi gặp phản ứng có hại của thuốc bao gồm: trầm cảm, thay đổi hành vi (hung hăng, bồn chồn), có ý định hoặc hành vi tự sát, rối loạn chức năng sinh dục (rối loạn cương dương, giảm ham muốn), khô âm hộ, giảm cảm giác, chứng ngực to ở nam giới.