Năm 2024, Medsafe đã ghi nhận được số lượng báo cáo về phản ứng có hại liên quan đến các thuốc điều trị tăng động giảm chú ý (ADHD) trên bệnh nhân người lớn gia tăng hơn so với các năm trước đó.
Rối loạn tăng động giảm chú ý ở người lớn
Rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) ở người lớn đặc trưng bởi các triệu chứng như: giảm chú ý, bốc đồng, bồn chồn, dẫn đến khó khăn trong các hoạt động sinh hoạt hàng ngày, giảm khả năng tham gia vào công việc, học tập và các hoạt động xã hội. Tình trạng rối loạn chức năng điều hành (như khó khăn trong việc lập kế hoạch, tổ chức, ưu tiên và hoàn thành nhiệm vụ) và rối loạn điều hòa cảm xúc (khó khăn trong việc phản ứng và kiểm soát cảm xúc) cũng thường được nghi nhận. Trong đó, biểu hiện ADHD đặc trưng ở người lớn thường gặp là giảm chú ý, trong khi với trẻ em là triệu chứng tăng động và bốc đồng thường điển hình hơn.
Thuốc điều trị ADHD ở người lớn
Thuốc điều trị ADHD chia làm 2 nhóm: nhóm thuốc kích thích thần kinh trung ương (stimulants), nhóm thuốc không kích thích (non-stimulants). Trong đó, nhóm thuốc kích thích có tác dụng ức chế tái hấp thu noradrenalin và dopamin. Ở New Zealand, lisdexamfetamin và methylphenidat là 2 thuốc thuộc nhóm này được phê duyệt để điều trị ADHD ở người lớn. Sử dụng thuốc là một phần không thể thiếu trong điều trị toàn diện cho bệnh nhân ADHD, bên cạnh các biện pháp khác như tâm lý, giáo dục, xã hội. Ngoài ra, atomoxetin thuộc nhóm thuốc không kích thích, có tác dụng ức chế tái hấp thu noradrenalin, được chỉ định trong các trường hợp chống chỉ định với nhóm thuốc kích thích, thất bại điều trị hoặc khi có nguy cơ lạm dụng các thuốc kích thích. Trong các thuốc này, methylphenidat là đại diện duy nhất đang được cấp phép lưu hành tại Việt Nam.
Bảng 1: Độ an toàn khi kê đơn các thuốc điều trị ADHD ở người lớn.
|
Phản ứng có hại
|
Cảnh báo và thận trọng
|
|
Rối loạn tâm thần
|
|
Rối loạn tâm thần đồng mắc
|
ADHD thường đi kèm với các rối loạn tâm thần khác, vì thế cần phải xem xét tiền sử tâm thần cá nhân và gia đình của bệnh nhân khi kê đơn. Ví dụ, không nên bắt đầu điều trị ADHD bằng các thuốc kích thích thần kinh trung ương ở bệnh nhân mắc một số tình trạng cấp tính như loạn thần, hưng cảm hoặc có ý định tự sát.
|
|
Ý định tự sát
|
Không khởi trị ở bệnh nhân có dấu hiệu hoặc hành vi tự sát. Cần theo dõi các dấu hiệu này ở bệnh nhân, đặc biệt trong vài tháng đầu điều trị và khi thay đổi liều.
|
|
Hội chứng Tourette hoặc Tics
|
Không sử dụng lisdexamfetamin trên bệnh nhân mắc Tics và hội chứng Tourette. Methylphenidat có thể gây khởi phát hoặc làm nặng thêm tình trạng hội chứng Tourette hoặc Tics. Đã có báo báo ghi nhận trường hợp tics khi sử dụng atomoxetin cũng đã có báo cáo gây Tics.
|
|
Hành vi bạo lực
|
Theo dõi nguy cơ khởi phát hoặc trầm trọng hơn hành vi bạo lực ở bệnh nhân trong quá trình điều trị. Có thể tăng hoặc giảm liều nếu cần.
|
|
Bệnh tim mạch
|
|
Rối loạn tim mạch
|
Đã có báo cáo về trường hợp đột tử khi dùng thuốc kích thích ở bệnh nhân có bất thường cấu trúc tim nhưng chưa khẳng định được nguyên nhân. Không nên sử dụng các thuốc này trong điều trị cho người trưởng thành có bất thường cấu trúc tim hoặc các vấn đề tim mạch nghiêm trọng như bệnh cơ tim, rối loạn nhịp tim.
Trước khi kê đơn cần đánh giá tiền sử rối loạn tim mạch, tiền sử gia đình có đột tử hoặc loạn nhịp, đo huyết áp và nhịp tim.
Theo dõi thường xuyên huyết áp và tình trạng tim mạch.
|
|
Tăng huyết áp hoặc nhịp tim
|
Một số bệnh nhân có thể tăng huyết áp hoặc nhịp tim đáng kể về lâm sàng. Cần thận trọng khi điều trị cho những bệnh nhân có bệnh lý mắc kèm bị ảnh hưởng bởi tình trạng tăng huyết áp hoặc nhịp tim.
|
|
Khác
|
|
Động kinh
|
Các thuốc kích thích thần king trung ương có thể hạ ngưỡng co giật ở bệnh nhân có hoặc không có tiền sử động kinh trước đó. Ngoài ra, đã có báo cáo về các cơn co giật trong quá trình điều trị bằng atomoxetin.
|
|
Hội chứng serotonin
|
Hội chứng serotonin có thể xảy ra khi phối hợp với các thuốc tác động lên serotonin như SSRIs, SNRIs.
Nếu phải phối hợp với các thuốc này, cần thận trọng và theo dõi các dấu hiệu và triệu chứng của hội chứng serotonin.
|
|
Nguy cơ lạm dụng (nhóm thuốc kích thích)
|
Có nguy cơ lạm dụng, nghiện, lệ thuộc hoặc sử dụng ngoài chỉ định được cấp phép đối các các thuốc nhóm kích thích. Trước khi kê đơn cần đánh giá nguy cơ và theo dõi các dấu hiệu lạm dụng, nghiện thuốc trong quá trình điều trị.
|
|
Tổn thương gan (atomoxetin)
|
Cảnh báo chỉ ra rằng atomoxetin có thể gây tổn thương gan nghiêm trọng, bao gồm: tổn thương gan cấp tính, tăng enzym gan và bilirubin kèm vàng da.
|
Báo cáo ca tại New Zealand
Từ 01/01/2021 đến 30/06/2025, ghi nhận được 20 trường hợp gặp phản ứng có hại liên quan đến methylphenidat (15), atomexetin (4), lisdexamfetamin (1) ở bệnh nhân từ 18 tuổi trở lên.
Trong 20 trường hợp này, độ tuổi trung bình ghi nhận được là 34.5 tuổi (19 - 66 tuổi), đáng chú ý là có 10 trong số 20 báo cáo ghi nhận trong năm 2024. Trong đó, 9 trên 20 trường hợp liên quan đến rối loạn tâm thần, trong đó 2 trường hợp xuất hiện tình trạng trầm cảm và có ý định tự sát, 1 trường hợp có ý định tự sát. Một số phản ứng khác được ghi nhận từ 2 báo cáo trở lên bao gồm đau đầu, tăng tiết mồ hôi, giảm đáp ứng điều trị.
Nguồn: https://www.medsafe.govt.nz/profs/PUArticles/September2025/Safety-of-medicines-used-to-treat-ADHD-in-adults.html
Điểm tin: SV. Nguyễn Thị Minh Anh
Hiệu đính: DS. Nguyễn Hà Nhi
