Bệnh nhân lọc máu mạn tính là đối tượng có nguy cơ cao gặp các biến cố trên tim mạch, tuy nhiên cho đến nay, chưa có liệu pháp nào làm giảm nguy cơ này. Lọc máu, thông qua nhiều cơ chế phức tạp, gây rối loạn chức năng nội mô, thúc đẩy xơ hóa cơ tim và dẫn đến rối loạn chức năng thất trái. Trên lý thuyết, các thuốc đối kháng thụ thể mineralocorticoid (MRA) gây ức chế tác dụng của aldosteron, từ đó có thể làm giảm xơ hóa, cải thiện chức năng của tim, tính đàn hồi mạch máu và hạn chế nguy cơ rối loạn nhịp tim. Do đó, ba nghiên cứu gần đây, trong đó có hai phân tích gộp, được công bố trên The Lancet đã tập trung làm rõ vấn đề này.
Nghiên cứu đa trung tâm ALCHEMIST do Rossignol và cộng sự thực hiện đã so sánh việc sử dụng spironolacton (liều 25 mg/ngày) với giả dược ở 644 bệnh nhân lọc máu mạn tính và có ít nhất một yếu tố nguy cơ tim mạch. Sau thời gian theo dõi trung bình 32,6 tháng, không ghi nhận sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa hai nhóm về thời gian xuất hiện các biến cố tim mạch chính (tử vong do bệnh tim mạch, nhồi máu cơ tim, hội chứng mạch vành cấp, đột quỵ, nhập viện vì suy tim) (HR 1,00 [ 95% Cl 0,73 - 1,36]; p = 0,98). Sau kết thúc nghiên cứu, các tác giả đã tích hợp dữ liệu này vào một phân tích gộp từ các thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên được trình bày trong bài báo gốc của ALCHEMIST. Kết quả cho thấy, việc sử dụng spironolacton không mang lại lợi ích có ý nghĩa thống kê nào, cả về tử vong do mọi nguyên nhân (OR 0,71 [95% Cl 0,41 - 1,24]; p = 0,23; I² = 43%) và tử vong do tim mạch (OR 0,72 [95% Cl 0,33 - 1,58]; p = 0,41; I² = 57%).
Nghiên cứu ngẫu nhiên đa trung tâm ACHIEVE của Walsh và cộng sự đã so sánh tỷ lệ tử vong do tim mạch ở 3.565 bệnh nhân chạy thận nhân tạo mạn tính (≥45 tuổi hoặc ≥18 tuổi nếu có đái tháo đường) được điều trị bằng spironolacton (25 mg/ngày) với giả dược. Nghiên cứu đã dừng lại vào tháng 1 năm 2025 do lý do không hiệu quả. Sau thời gian theo dõi trung bình 1.8 năm, không ghi nhận sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa hai nhóm (HR 0,92 [95% Cl 0,78 - 1,09]; p = 0,35).
Cuối cùng, Pyne, Rossignol và cộng sự đã công bố kết quả cập nhật hơn của một phân tích gộp, bao gồm 19 thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên có đối chứng được công bố trong giai đoạn 2005 - 2025, trong đó có nghiên cứu ALCHEMIST và ACHIEVE. Trong 4 thử nghiệm được đánh giá là có nguy cơ sai lệch thấp, với tổng số 3.562 bệnh nhân chạy thận được điều trị bằng thuốc đối kháng thụ thể mineralocorticoid hoặc giả dược, phân tích cho thấy không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê nào về tử vong do tim mạch (OR 0,98 [95% Cl 0,80 - 1,20]; I² = 0,0%).
Mặc dù có cơ sở sinh lý bệnh và dược lý học vững chắc, các thuốc đối kháng thụ thể mineralocorticoid liều thấp dường như không làm giảm nguy cơ tim mạch ở bệnh nhân lọc máu mạn tính và do đó không được khuyến cáo sử dụng thường quy. Tuy nhiên, cần triển khai thêm nghiên cứu để làm rõ lợi ích tiềm năng ở nhóm bệnh nhân cụ thể hoặc đánh giá các thuốc MRA thế hệ mới có tính chọn lọc cao hơn.
Điểm tin: SV. Nguyễn Thị Thu Huyền
Hiệu đính: DS. Nguyễn Hà Nhi
