Thông tin chính

- Giải phóng catecholamin quá mức từ khối u tủy thượng thận (pheochromocytoma crisis) được ghi nhận sau khi sử dụng corticosteroid toàn thân cho bệnh nhân u tủy thượng thận. 

- U tủy thượng thận là những khối u ở tủy thượng thận - thường tiết ra một hoặc nhiều các catecholamin: epinephrin, norepinephrin và dopamin. 

- Sự giải phóng catecholamin quá mức từ khối u tủy thượng thận hiếm gặp nhưng có khả năng đe dọa tính mạng. 

Bản tin này cung cấp thông tin về u tủy thượng thận và sự giải phóng catecholamin quá mức của khối u. 

U tủy thượng thận

U tủy thượng thận là những khối u có nguồn gốc từ những tế bào ưa crom ở tủy thượng thận - thường tiết ra một hoặc nhiều các catecholamin như: epinephrin, norepinephrin and dopamin. U tủy thượng thận hiếm gặp, với tỷ lệ mới mắc hàng năm ước tính khoảng 0,8 trên 100.000 người-năm  

U tủy thượng thận đặc trưng bởi các cơn tăng huyết áp kịch phát hoặc kéo dài kèm theo đau đầu từng cơn, nhịp tim nhanh và đổ mồ hôi do giải phóng quá mức các catecholamin. Để chẩn đoán cần bằng chứng cho thấy sự giải phóng catecholamin quá mức và thông tin về giải phẫu của khối u. 

Nguyên tắc điều trị của bệnh u tủy thượng thận là sử dụngthuốc chẹn alpha và chẹn beta trước khi thực hiện phẫu thuật cắt bỏ khối u. 

Sự giải phóng catecholamin quá mức của khối u tủy thượng thận (PC)

PC là trường hợp cấp cứu nội tiết hiếm gặp, trên bệnh nhân u tủy thượng thận do giải phóng quá mức các catecholamin. PC có tỉ lệ tử vong cao. 

Triệu chứng lâm sàng của PC dao động từ tăng huyết áp nghiêm trọng đến suy tuần hoàn và sốc với sự tham gia của nhiều hệ thống cơ quan bao gồm: tim mạch, phổi, thần kinh, đường tiêu hóa, thận, gan và hệ thống trao đổi chất. Do đó, PC khó chẩn đoán nếu bệnh nhân chưa biết mình có bị u tủy thượng thận hay không vì nó có triệu chứng giống các bệnh khác có khả năng đe dọa tính mạng. 

Các bước điều trị bao gồm đầu tiên là ổn định phản ứng cấp tính, sau đó sử dụng thuốc chẹn alpha trước khi phẫu thuật 

PC có thể xuất hiện một cách tự phát hoặc bị kích thích do cắt bỏ khối u, chấn thương, dùng thuốc (corticosteroids, chẹn beta, metoclopramid, thuốc gây mê) hoặc căng thẳng bởi phẫu thuật ngoài tuyến thượng thận. 

Sự giải phóng catecholamin quá mức của khối u tủy thượng thận do corticosteroid

Mặc dù có một số giả thuyết, nhưng cơ chế corticosteroid tác dụng toàn thân kích hoạt PC đến nay vẫn chưa được xác nhận. Corticosteroid có thể làm tăng khả năng hoạt động của các catecholamin trên mạch máu ngoại vi và tim, gây nên các bệnh lý mạch máu, hoại tử mô và xuất huyết. Tăng bộc lộ các thụ thể corticosteroid có thể làm khối u nhạy cảm với corticosteroid, kích hoạt quá trình tổng hợp và giải phóng ra các catecholamin. 

Cân nhắc chẩn đoán phân biệt PC ở những bệnh nhân được điều trị bằng dexamethasone tác dụng toàn thân hoặc các sản phẩm corticosteroid khác với những người có triệu chứng nghiêm trọng như huyết động không ổn định, sốc, rối loạn nhịp tim, thiếu máu cục bộ cơ tim hoặc các triệu chứng khác liên quan đến hệ adrenergic. 

Nguồn: https://www.medsafe.govt.nz/profs/PUArticles/PDF/Prescriber-Update-Vol-43-No.4-December-2022.pdf

Điểm tin: CTV. Đặng Thùy Tiên, CTV. Nguyễn Phương Thảo

Phụ trách: ThS.DS. Nguyễn Thị Tuyến