Thuốc chủ vận GLP-1 và chủ vận hai thụ thể GIP/GLP-1 là hai nhóm thuốc được sử dụng để điều trị đái tháo đường typ II có hoặc không mắc kèm béo phì. Hiện nay, các thuốc chủ vận GLP-1 đang lưu hành tại Việt Nam bao gồm: dulaglutid, liraglutid, lixisenatid, semaglutid. Ngoài ra, tirzepatid hiện là đại diện duy nhất cho nhóm thuốc chủ vận thủ thể GLP-1 và thụ thể polypeptid hướng insulin phụ thuộc glucose (GIP), tuy nhiên chưa được cấp phép lưu hành tại Việt Nam.
Đánh giá nguy cơ hít sặc liên quan đến thuốc chủ vận thụ thể GLP-1 và chủ vận hai thụ thể GIP/GLP-1
Tồn đọng dịch dạ dày là yếu tố nguy cơ gây hít sặc ở những bệnh nhân thực hiện những phẫu thuật hoặc thủ thuật có gây mê toàn thân hoặc an thần sâu. Trong khi đó, tất cả các thuốc chủ vận GLP-1 và chủ vận kép GIP/GLP-1 đều làm chậm quá trình tháo rỗng dạ dày, do đó bệnh nhân đang sử dụng những thuốc này có nguy cơ cao hít sặc dịch dạ dày. Biến cố bất lợi này có thể dẫn đến biến chứng nghiêm trọng như viêm phổi do hít sặc.
Một đánh giá tại Châu Âu dựa trên các bằng chứng hiện có đã kết luận có mối tương quan giữa việc sử dụng các thuốc này và nguy cơ hít sặc trong gây mê toàn thân hoặc an thần sâu, nguyên nhân là tác dụng làm chậm quá trình tháo rỗng dạ dày của thuốc. Kết quả đánh giá này đã được Ủy ban chuyên gia cố vấn Cảnh giác Dược (PEAG) của Ủy ban về thuốc cho người (CHM) đồng thuận và đưa ra khuyến cáo như sau:
- Khuyến nghị MHRA thông báo cho nhân viên y tế và bệnh nhân về nguy cơ hít sặc dịch dạ dày trong khi gây mê toàn thân hoặc an thần sâu khi sử dụng các thuốc chủ vận GLP-1 hoặc chủ vận hai thụ thể GIP/GLP-1.
- Đánh giá đã xem xét các biện pháp giảm thiểu nguy cơ này như ngừng thuốc GLP-1 hoặc GIP/GLP-1 trước khi gây mê, cũng như hướng dẫn nhịn ăn mới hoặc một thủ thuật thích hợp để xác nhận dạ dày rỗng. Tuy nhiên, bằng chứng hiện nay là hạn chế, và kết luận cuối cùng là các bác sĩ gây mê cần cân nhắc khuyến nghị phù hợp cho từng bệnh nhân cụ thể.
Cập nhật trong tờ thông tin sản phẩm
Cảnh báo về nguy cơ này đã được cập nhật vào các tờ thông tin sản phẩm của các thuốc chủ vận GLP-1 và GIP/GLP-1. Đồng thời, khuyến cáo nâng cao nhận thức về nguy cơ hít sặc cho nhân viên y tế và bệnh nhân và cảnh báo các bác sĩ gây mê về nguy cơ tồn đọng dịch dạ dày kể cả khi bệnh nhân đã thực hiện nhịn ăn theo khuyến cáo khi đang sử dụng các thuốc chủ vận GLP-1 hoặc GLP-1/GIP. Tuy nhiên, thông tin trong các tờ thông tin sản phẩm này không khuyến cáo ngừng các thuốc này trước khi bệnh nhân được tiến hành gây mê toàn thân hay an thần sâu.
Khuyến cáo dành cho nhân viên y tế
- Tác dụng không mong muốn đã biết của thuốc chủ vận GLP-1 và thuốc chủ vận hai thụ thể GIP/GLP-1 là làm chậm tốc độ tháo rỗng dạ dày. Do đó, cần cân nhắc nguy cơ tồn đọng dịch dạ dày củai bệnh nhân đang sử dụng các thuốc này kể cả khi đã nhịn ăn trước khi thực hiện phẫu thuật, thủ thuật cần gây mê toàn thân hoặc an thần sâu.
- Đánh giá nguy cơ hít sặc dịch dạ dày đối với tất cả bệnh nhân đang điều trị bằng thuốc chủ vận GLP-1 và chủ vận hai thụ thể GIP/GLP-1 đồng thời có biện pháp quản lý nguy cơ hít sặc phù hợp với thực hành gây mê thường quy.
- Khi đánh giá nguy cơ hít sặc của bệnh nhân, cần cân nhắc các yêu tố sau:
+ Bệnh nhân có bệnh lý mắc kèm như: liệt dạ dày do đái tháo đường, béo phì, trào ngược dạ dày thực quản và các triệu chứng liên quan đến chậm tháo rỗng dạ dày (như buồn nôn, nôn và đau bụng) có thể có nguy cơ hít sặc cao hơn.
+ Hỏi trực tiếp bệnh nhân đang dùng thuốc chủ vận GLP-1 và GIP/GLP-1 hay không. Do cần cân nhắc đến khả năng bệnh nhân dùng những thuốc này để giảm cân và thông tin dùng thuốc này có thể không được đưa vào hồ sơ bệnh án hoặc tiền sử dùng thuốc của bệnh nhân
- Xác định bệnh nhân có nguy cơ cao hít sặc càng sớm càng tốt trước khi phẫu thuật.
- Nhắc nhở bệnh nhân thông báo cho nhân viên y tế khi sử dụng thuốc chủ vận thụ thể GLP-1 và GIP/GLP-1.
- Báo cáo các phản ứng có hại của thuốc như hít sặc và biến chứng phẫu thuật khác liên quan đến thuốc chủ vận GLP-1 và GIP/GLP-1.