Theo các số liệu thống kê dịch tễ, sử dụng các thuốc chống trầm cảm 3 vòng (tricyclic antidepressant - TCA) và các thuốc ức chế chọn lọc tái thu hồi serotonin (selective serotonin reuptake inhibitor - SSRI) có thể làm tăng nguy cơ gãy xương. Các cán bộ y tế nên cân nhắc nguy cơ này khi tư vấn cho bệnh nhân cũng như khi quyết định kê đơn thuốc.

Điểm lại các nghiên cứu dịch tễ, chủ yếu ở bệnh nhân trên 50 tuổi cho thấy nguy cơ gãy xương khi sử dụng SSRI và TCA. Cơ chế dẫn đến sự tăng nguy cơ này còn chưa được làm sáng tỏ.

Thuốc chống trầm cảm có thể làm tăng nguy cơ gãy xương

Tổng hợp từ 9 nghiên cứu quan sát, khoảng tỷ lệ nguy cơ tương đối (odds ratio) xảy ra gãy xương khi sử dụng SSRI (ở tất cả các mức) là từ 1,4 (khoảng tin cậy 95% 0,93 – 2,24) đến 2,4 (khoảng tin cậy 95% 2,0 – 2,7). Nguy cơ này thể hiện rõ rệt ở hầu hết các nghiên cứu. Với các nghiên cứu sử dụng TCA, tỷ lệ này dao động từ 1,2 (khoảng tin cậy 95% 0,7 – 2,2) đến 2,2 (khoảng tin cậy 95% 1,8 – 2,8), ngoại trừ một nghiên cứu thì nhìn chung kết quả này thấp hơn so với tỷ lệ dự đoán xảy ra với SSRI.

Sáu trong chín nghiên cứu đánh giá về liều đáp ứng cho thấy nguy cơ gãy xương có khả năng xảy ra ở SSRI có cao hơn so với TCA. Sáu trong chín nghiên cứu đánh giá về thời gian sử dụng chỉ ra rằng nguy cơ gãy xương liên quan đến việc sử dụng SSRI ban đầu dường như tăng lên và đạt cực đại trong vòng 6 – 12 tháng đầu tiên sử dụng thuốc, sau đó giảm dần; tuy nhiên nguy cơ vẫn được duy trì ở mức độ cao nếu dùng kéo dài (trên 1,5 năm). Đối với TCA, nguy cơ này đạt đến mức cao nhất trong thời gian ngắn sau khi dùng (1 – 2 tháng) và biến mất nếu dùng kéo dài (6 – 12 tháng). Sau khi ngừng sử dụng (3 – 12 tháng), nguy cơ xảy ra gãy xương liên quan đến sử dụng SSRI và TCA sẽ biến mất tương đối nhanh chóng. Tuy nhiên, bốn trong chín nghiên cứu lại nhận thấy tác dụng không mong muốn này vẫn tiếp tục xảy ra sau khi dừng thuốc. Không có nghiên cứu nào tiến hành đánh giá đồng thời giữa liều đáp ứng và thời gian sử dụng.

Nguy cơ té ngã

Mối tương quan giữa SSRI và nguy cơ té ngã chưa được biết đến rõ ràng. Một số nghiên cứu chỉ ra rằng việc sử dụng SSRI có liên quan đến sự tăng nguy cơ té ngã và nguy cơ này xảy ra ở SSRI cao hơn so với các nhóm thuốc chống trầm cảm khác, trong đó chủ yếu là TCA. Tuy nhiên, một số nghiên cứu khác lại cho thấy nguy cơ té ngã khi sử dụng SSRI tương đương hoặc thấp hơn so với TCA. Một nghiên cứu tiến hành tại Italia trên những bệnh nhân điều trị tại nhà cho thấy việc sử dụng các thuốc chống trầm cảm không làm tăng nguy cơ té ngã.

SSRI và sự giảm mật độ xương

Một số nghiên cứu đã chỉ ra mối tương quan giữa việc sử dụng các thuốc chống trầm cảm và sự giảm mật độ xương, tuy nhiên, một số nghiên cứu khác lại nhận thấy không có mối liên quan này.

Kết luận

Sau khi cân nhắc điểm mạnh và hạn chế của các nguồn dữ liệu hiện có, có thể đưa đến kết luận rằng các chế phẩm chứa SSRI và TCA nên được cập nhật thông tin từ các nghiên cứu dịch tễ về nguy cơ gãy xương khi sử dụng các thuốc này. Từ các dữ liệu trên, không thể rút ra kết luận chắc chắn nào về mối liên quan giữa nguy cơ gãy xương với liều đáp ứng hoặc thời gian sử dụng cũng như chưa chứng minh được rõ ràng cơ chế xảy ra tác dụng không mong muốn này.

Lời khuyên cho các cán bộ y tế

Điểm lại các nghiên cứu dịch tễ, chủ yếu ở bệnh nhân trên 50 tuổi đã cho thấy nguy cơ gãy xương khi sử dụng thuốc ức chế chọn lọn tái thu hồi serotonin hoặc thuốc chống trầm cảm 3 vòng. Cơ chế dẫn đến tác dụng không mong muốn này hiện chưa được làm sáng tỏ.

Các cán bộ y tế nên biết về sự gia tăng nguy cơ gãy xương liên quan đến việc sử dụng 2 nhóm thuốc này, từ đó, cân nhắc nguy cơ này khi tư vấn cho bệnh nhân cũng như khi quyết định kê đơn thuốc.

Trung tâm DI & ADR Quốc gia - DS. Nguyễn Mai Hoa, DS. Nguyễn Phương Thúy dịch

Nguồn: Drug Safety Update (MHRA) 2010, 3 (10): 3-4