Sử dụng fluoroquinolon có thể gây ra phản ứng có hại gây tàn tật, kéo dài và không hồi phục gây ảnh hưởng đến hệ thống cơ xương - thần kinh. Tuy những phản ứng này chỉ xuất hiện với tần xuất rất nhỏ nhưng lại để lại hậu quả nặng nề cho người bệnh. Vì vậy, MHRA khuyến cáo ngừng điều trị bằng fluoroquinolon nếu thấy các dấu hiệu đầu tiên của các phản ứng có hại nghiêm trọng, trong đó có đau gân và viêm gân.

Khuyến cáo của MHRA cho cán bộ y tế:

• Fluoroquinolon dùng toàn thân (đường uống, tiêm, khí dung) hiếm khi gây ra tác dụng phụ kéo dài (vài tháng hoặc nhiều năm), gây tàn tật và không hồi phục, ảnh hưởng đến nhiều hệ thống, cơ quan, giác quan. Tuy nhiên MHRA đã ghi nhận những báo cáo case như vậy và khuyến cáo  cán bộ y tế cần thận trọng và tư vấn kỹ cho bệnh nhân khi sử dụng thuốc.
•  
• Khuyến cáo bệnh nhân nên ngừng điều trị nếu thấy những dấu hiệu đầu tiên của một phản ứng có hại nghiêm trọng như viêm gân, đứt gân, nhược cơ, đau khớp, sưng khớp, viêm dây thần kinh ngoại biên, bệnh liên quan đến hệ thống thần kinh trung ương. Liên hệ ngay với bác sỹ để được tư vấn thêm.
•  
• Không kê đơn fluoroquinolon khi bệnh nhân không nhiễm khuẩn, nhiễm khuẩn không nghiêm trọng hoặc tự giới hạn, nhiễm khuẩn nhẹ đến trung bình (như trong đợt cấp viêm phế quản mạn tính và đợt cấp COPD) trừ khi những kháng sinh khác không có hiệu quả.
•  
• Không kê đơn ciprofloxacin và levofloxacin cho viêm bàng quang chưa có biến chứng trừ khi những kháng sinh khác không có hiệu quả.
•  
• Đặc biệt thận trọng khi kê đơn fluoroquinolon cho bệnh nhân trên 60 tuổi, bệnh nhân suy thận hoặc ghép tạng do nguy cơ tổn thương gân cao hơn những bệnh nhân khác.
•  
• Không dùng corticoid kèm với một thuốc fluoroquinolon vì việc dùng đồng thời hai loại thuốc này có thể làm trầm trọng thêm triệu chứng viêm gân, đứt gân do fluoroquinolon.

Hạn chế chỉ định:

- Kháng sinh fluoroquinolon được chỉ định cho các bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng, đe dọa tính mạng.

- Dựa trên đánh giá về độ an toàn của thuốc trong khu vực EU, những hạn chế mới trong chỉ định của kháng sinh fluoroquinolon ở Anh đã được công bố. Cán bộ y tế trước khi kê đơn cần tham khảo tờ Tóm tắt Đặc tính Sản phẩm của các thuốc sau: Ciprofloxacin (Ciproxin), Levofloxacin, Moxifloxacin (Avelox), Ofloxacin (Tarivid)

- Acid nalidixic trước đây được chỉ định cho nhiễm trùng đường niệu, hiện nay chỉ định này không được cấp phép.

- Không nên kê đơn fluoroquinolon để điều trị nhiễm trùng nhẹ đến trung bình (như đợt cấp viêm phế quản mạn tính hay đợt cấp COPD) trừ khi những kháng sinh khác thường được khuyến cáo cho các bệnh nhiễm trùng này không phù hợp (bệnh nhân kháng kháng sinh ưu tiên hàng đầu, hoặc kháng sinh ưu tiên hàng đầu gây tác dụng phụ dẫn đến ngừng điều trị, hoặc khi kháng sinh ưu tiên hàng đầu chống chỉ định trên một cá nhân, hoặc khi điều trị bằng kháng sinh hàng đầu thất bại).

Đặc điểm của các phản ứng có hại đã được báo cáo và khuyến cáo hướng xử trí nếu xuất hiện viêm gân

- Các tác dụng phụ nghiêm trọng được báo cáo gồm: viêm gân, đứt gân, đau khớp, đau đầu chi, rối loạn dáng đi, bệnh thần kinh liên quan đến dị cảm (cảm giác nhột nhạt, châm chích như bị kiến bò), trầm cảm, mệt mỏi, suy giảm trí nhớ, rối loạn giấc ngủ, giảm thính giác, thị giác, vị giác và khứu giác. Trong các tác dụng phụ về hệ thống cơ xương thì viêm gân, đứt gân được báo cáo nhiều nhất; trong các tác dụng phụ về hệ thống thần kinh thì dị cảm được báo cáo nhiều nhất.

- Tổn thương gân, đặc biệt là gân Achilles có thể xuất hiện trong vòng 48 giờ sau khi bắt đầu điều trị bằng fluoroquinolon nhưng các dấu hiệu và triệu chứng của các phản ứng có hại khác có thể xuất hiện vài tháng sau khi đã ngừng điều trị.

- Ngay khi xuất hiện những dấu hiệu đầu tiên của viêm gân (VD: sưng đau, nhiễm trùng), nên ngừng điều trị fluoroquinolon và xem xét các biện pháp thay thế. Không nên sử dụng corticoid nếu có dấu hiệu viêm gân.

Thận trọng khi kê đơn fluoroquinolon trên những bệnh nhân có nguy cơ cao

Bệnh nhân trên 60 tuổi, bệnh nhân suy thận hoặc đã ghép tạng, bệnh nhân đang điều trị bằng corticoid là những đối tượng có nguy cơ cao tổn thương gân. Tránh dùng đồng thời fluoroquinolon và corticoid vì có thể làm tăng nguy cơ viêm gân, đứt gân.

Hướng dẫn kê đơn

Cán bộ y tế cần tham khảo các hướng dẫn chính thức về cách sử dụng kháng sinh phù hợp như Hướng dẫn kiểm soát các nhiễm khuẩn thông thường (trong đó có nhiễm trùng đường hô hấp trên/dưới và nhiễm trùng đường niệu) của NICE và Tổ chức Y tế công cộng Anh.

Nguồn: https://www.gov.uk/drug-safety-update/fluoroquinolone-antibiotics-new-restrictions-and-precautions-for-use-due-to-very-rare-reports-of-disabling-and-potentially-long-lasting-or-irreversible-side-effects

Người tổng hợp: Võ Thị Thùy – Nguyễn Phương Thúy