Trong bản tin Drug Safety Update tháng 12/2016, MHRA cảnh báo về việc dùng đồng thời một corticosteroid với thuốc tăng cường dược động học cho thuốc ARV (cobicistat, ritonavir) có thể làm tăng nguy cơ ức chế tuyến thượng thận do tương tác dược động học.
Các thuốc làm tăng dược động học cho thuốc HIV được sử dụng để ức chế chuyển hóa của các chất khác, do đó làm gia tăng hoặc kéo dài tác dụng của các chất này. Ritonavir và thuốc có cấu trúc tương tự là cobicistat, là các chất ức chế CYP3A, làm kéo dài tác dụng của một số loại thuốc kháng virus (ARV). Trong khi đó, corticosteroid chủ yếu được chuyển hóa bởi các enzym CYP3A, đặc biệt là CYP3A4. Vì vậy, sử dụng các chất ức chế CYP3A với corticosteroid sẽ có thể làm tăng nồng độ steroid toàn thân.
Cobicistat
Một đánh giá ở Châu Âu đã xác định được 8 trường hợp trên thế giới (bao gồm cả một báo cáo đã được công bố) về trường hợp ức chế tuyến thượng thận khi điều trị bằng phác đồ chứa cobicistat (Stribild) và sau đó được dùng corticosteroid đường mũi, hít hoặc trong khớp trong lần kê đơn tiếp theo. Phản ứng được báo cáo là suy thượng thận, ức chế tuyến thượng thận và hội chứng Cushing. Các corticosteroid được sử dụng là fluticason đường mũi và hít, budesonid đường uống và triamcinolon dùng trong khớp. Từ dữ liệu của thử nghiệm lâm sàng, thêm một báo cáo về suy thượng thận đã được xác định khi sử dụng methylprednisolon dùng ngoài màng cứng đồng thời với fluticason xịt mũi. Hầu hết các báo cáo liên quan đến việc sử dụng corticosteroid lâu dài, từ 9 tháng đến trên 1 năm cũng cho thấy gia tăng nguy cơ ức chế tuyến thượng thận.
Thông tin sản phẩm cho các thuốc chứa cobicistat đang được tăng cường cảnh báo vè nguy cơ gặp tác dụng bất lợi toàn thân liên quan đến corticosteroid khi sử dụng hợp với thuốc tăng cường dược động học cho thuốc ARV, nhấn mạnh sự cần thiết phải theo dõi bệnh nhân trong suốt quá trình điều trị và xem xét đến những lựa chọn thay thế có nguy cơ thấp hơn nếu có thể ( cụ thể là beclomethason dùng đường mũi hoặc hít).
Beclomethason ít phụ thuộc vào chuyển hóa hơn CYP3A hơn các corticosteroid khác, và nói chung không xảy ra tương tác. Tuy nhiên khả năng ảnh hưởng đến toàn thân khi sử dụng đồng thời với cobicistat là không thể loại trừ, và do đó việc thận trọng và theo dõi thích hợp vẫn được khuyến cáo khi dùng với beclomethason.
Ritonavir
Các báo cáo liên quan đến tác dụng bất lợi của corticosteroid ghi nhận được ở bệnh nhân sử dụng ritonavir bao gồm các trường hợp dùng triamcinolon theo đường ngoài màng cứng, trong khớp hoặc tiêm bắp. Tính đến ngày 21 tháng 11 năm 2016, MHRA nhận được 26 báo cáo về tương tác với triamcinolon và ritonavir: 18 phản ứng của hội chứng Cushing hoặc giống Cushing và 17 trường hợp ức chế tuyến thượng thận. Thông tin sản phẩm của các thuốc tiêm chứa triamcinolon đang được cập nhật để cảnh báo về tương tác với ritonavir.
Một đánh giá riêng của EU đã xác định 2 báo cáo về hội chứng Cushing do tương tác giữa dexamethason dùng trên mắt và ritonavir. Kết quả rà soát cũng chỉ ra sự tăng nguy cơ ảnh hưởng lên hệ thượng thận xảy ra khi sử dụng cả trên mắt và da sau khi điều trị tăng cường và dài hạn, đồng thời, xem xét đến các yếu tố nguy cơ dẫn đến tương tác với ritonavir. Thông tin sản phẩm của dexamethason dùng trên mắt và da đang được cập nhật các cảnh báo về khả năng tương tác với các chất ức chế CYP3A4, trong đó có ritonavir; các cảnh báo này đã có trong thông tin sản phẩm của dexamethason dùng đường uống và đường ngoài tiêu hóa.
Các tương tác cũng được có khả năng xảy ra với các corticosteroid khác bị chuyển hóa bởi CYP3A.
(Ảnh minh họa: Internet)
Lời khuyên cho các chuyên gia chăm sóc sức khỏe:
Nguồn: https://www.gov.uk/drug-safety-update/cobicistat-ritonavir-and-coadminsitration-with-a-steroid-risk-of-systemic-corticosteroid-adverse-effects
Người tổng hợp: Hoàng Ánh Vân, Nguyễn Mai Hoa