HSA cảnh báo các cán bộ y tế về nguy cơ phình và bóc tách động mạch chủ khi sử dụng fluoroquinolon tác dụng toàn thân. Nguy cơ hiếm gặp này được Cơ quan Dược phẩm Châu Âu (EMA) và Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) khuyến cáo sau khi xem xét các trường hợp phình và bóc tách động mạch chủ ở bệnh nhân sử dụng fluoroquinolones và dữ liệu từ các nghiên cứu dịch tễ học và phi lâm sàng trong đó đã cho thấy tăng nguy cơ phình và bóc tách động mạch chủ sau khi điều trị bằng fluoroquinolones tác dụng toàn thân. Nguy cơ này tăng cao hơn ở những người có tiền sử phình động mạch, xơ vữa động mạch, tăng huyết áp và người cao tuổi.

Fluoroquinolones là một nhóm kháng sinh phổ rộng gây cản trở quá trình sao chép DNA của vi khuẩn và có tác dụng diệt khuẩn bằng cách ức chế hoạt động của DNA gyrase và topoisomerase.  Có bảy fluoroquinolone đường dùng toàn thân được đăng ký lưu hành tại nước này, đó là ciprofloxacin, ofloxacin, norfloxacin, lomefloxacin, levofloxacin, moxifloxacin và pefloxacin.

Thông tin về phình và bóc tách động mạch chủ

Phình động mạch chủ được định nghĩa là sự giãn nở cục bộ hoặc khuếch tán của động mạch chủ, trong khi bóc tách động mạch chủ xảy ra khi có sự phân tách của các lớp trong thành động mạch chủ. Các bệnh này có liên quan đến sự thay đổi về hàm lượng, nồng độ và cấu trúc collagen.  Do gân Achilles và động mạch chủ phần lớn đều cấu tạo từ các loại collagen giống nhau, nên các loại thuốc gây đứt gân cũng có thể gây ra hoặc làm nặng thêm tình trạng phình và bóc tách động mạch chủ thông qua một cơ chế tương tự. Fluoroquinolones có thể phá hủy collagen và mô liên kết dọc theo thành động mạch chủ bằng cách điều hòa nhiều loại metallicoproteinase và gây ra sự thoái hóa trong các tế bào tenocyte, dẫn đến giảm đường kính và số lượng một số loại fibrils.  Như vậy, chúng có thể đóng góp sâu sắc vào sự tiến triển và vỡ phình mạch mặc dù cơ chế chính xác vẫn còn được xác nhận.

Nguy cơ phình và bóc tách động mạch chủ có thể khác nhau phụ thuộc bệnh nhân, từ 9 trường hợp phình động mạch chủ trên 100.000 người mỗi năm ở những bệnh nhân thông thường đến 300 trường hợp phình động mạch chủ trên 100.000 người mỗi năm ở những bệnh nhân có nhiều yếu tố nguy cơ (ví dụ : 85 tuổi). Các yếu tố nguy cơ này bao gồm tiền sử gia đình hoặc bản thân từng mắc bệnh phình động mạch,các bệnh di truyền (e. G. Hội chứng Marfan, hội chứng Ehlers-Danlos mạch máu), xơ vữa động mạch, người cao tuổi.

Kết quả từ nghiên cứu dịch tễ học

Trên nhiều nghiên cứu dịch tễ học được công bố từ năm 2015 đến 2018, đã có bằng chứng nhất quán cho thấy nguy cơ phình và bóc tách động mạch chủ tăng gấp hai lần khi sử dụng fluoroquinolone.  Tuy nhiên, các hạn chế nghiên cứu như cỡ mẫu nhỏ ngăn cản việc xác định mối liên hệ giữa nguy cơ này với việc sử dụng thuốc.

Trong một nghiên cứu đoàn hệ hồi cứu của Pasternak để đánh giá nguy cơ phình và bóc tách động mạch chủ khi sử dụng fluoroquinolone đường uống so với sử dụng amoxicillin ở các bệnh nhân từ 50 tuổi trở lên, nhóm fluoroquinolone có nguy cơ tăng gấp 1.66 lần ( 95%CI= 1.12-2.46) trong vòng 60 ngày, với nguy cơ gia tăng xảy ra chủ yếu trong 10 ngày đầu điều trị.  Một nghiên cứu tự kiểm soát khác của Lee ở bệnh nhân cao tuổi (có độ tuổi trung bình 71 tuổi) cho thấy tăng nguy cơ phình và bóc tách động mạch chủ do phơi nhiễm với fluoroquinolones (tỷ lệ chênh lệch [OR] = 2. 71; 95% CI = 1.14-6.46).

Các động thái pháp lý quốc tế

(a) EMA

Vào tháng 9 năm 2018, PRAC đã kết luận rằng có nguy cơ phình và bóc tách động mạch chủ do sử dụng fluoroquinolone đường toàn thân và dạng hít. Đánh giá an toàn của họ đã xem xét bằng chứng từ dịch tễ học và các nghiên cứu phi lâm sàng, báo cáo tự phát và phản hồi từ các công ty dược phẩm. PRAC sau đó đã khuyến nghị rằng trên bao bì và tờ hướng dẫn sử dụng của các thuốc flouroquinolon đường toàn thân và dạng hít phải cập nhật thêm thông tin về nguy cơ phình và bóc tách động mạch chủ,và phải có thư thông báo tới các cán bộ y tế về nguy cơ này.

(b) FDA Hoa Kỳ

Vào tháng 12 năm 2018, FDA đã ban hành thông tin an toàn thuốc để cảnh báo về nguy cơ phình và bóc tách động mạch chủ do fluoroquinolones.  Ngoài các nghiên cứu quan sát được công bố, bài đánh giá tổng quan cũng bao gồm 56 trường hợp phình và bóc tách động mạch chủ được báo cáo với FDA Hoa Kỳ trong hoặc sau khi điều trị bằng fluoroquinolones từ 2015 đến 2018. Tuy nhiên, FDA lưu ý rằng tất cả bệnh nhân này đều có ít nhất một yếu tố nguy cơ phình và bóc tách động mạch chủ và không thể xác định được nguyên nhân của biến cố này.  Dựa trên đánh giá của họ, FDA Hoa Kỳ rằng trên bao bì và tờ hướng dẫn sử dụng của các thuốc flouroquinolon đường toàn thân phải cập nhật thêm thông tin về nguy cơ phình và bóc tách động mạch chủ.

Tình hình tại Singapore và khuyến cáo của HSA

Cho đến nay, HSA chưa nhận được bất kỳ báo cáo nào về phình và bóc tách động mạch chủ do fluoroquinolon.  Tại Singapore, hướng dẫn sử dụng fluoroquinolone đường toàn thân đang được cập nhật thêm nguy cơ phình và bóc tách động mạch chủ.

Các cán bộ y tế nên xem xét các thông tin an toàn ở trên khi kê đơn fluoroquinolon,đặc biệt ở những bệnh nhân có yếu tố nguy cơ phình và bóc tách động mạch chủ, bao gồm những bệnh nhân có tiền sử mạch máu xơ vữa ngoại biên, tăng huyết áp, một số rối loạn di truyền liên quan đến thay đổi mạch máu (như hội chứng Marfan và hội chứng Ehlers-Danlos) và người già.

Các cán bộ y tế cũng được khuyến khích tư vấn cho bệnh nhân của họ về các tác dụng phụ khác liên quan đến fluoroquinolones, chẳng hạn như những vấn đề liên quan đến gân, cơ và khớp và hệ thần kinh.

 Nguồn: Tại đây

Người tổng hợp: Đỗ Thu Thanh – Nguyễn Phương Thúy