Finasterid là thuốc ức chế enzym 5-alpha-reductase, được chỉ định để điều trị rụng tóc do androgen với liều 1mg mỗi ngày. Mặc dù finasterid có tác dụng làm giảm tình trạng rụng tóc, nhưng cần cân nhắc đến các tác dụng không mong muốn như rối loạn chức năng tình dục. Đặc biệt, nguy cơ trên tâm thần liên quan finasteroid vẫn chưa được ghi nhận đầy đủ trong thực hành lâm sàng. Mới đây, một nghiên cứu mới của Pháp do Trung tâm Cảnh giác Dược (CRPV) vùng Limoges dựa trên dữ liệu cảnh giác dược quốc gia (BNPV) đã cung cấp thêm thông tin quan trọng về vấn đề này.
Nghiên cứu hồi cứu dựa trên các báo cáo ca từ năm 1985 đến tháng 5 năm 2024. Nghiên cứu ghi nhận 40 trường hợp rối loạn trầm cảm hoặc có ý định tự tử không liên quan đến rối loạn chức năng tình dục trên nam giới được điều trị bằng finasterid 1mg/ngày để điều trị rụng tóc do nội tiết tố nam. Đối tượng nghiên cứu bao gồm nam giới trẻ tuổi, với độ tuổi trung vị là 31 (18-64 tuổi). Trong đó, 62,5% các trường hợp biến cố được phân loại ở mức độ nghiêm trọng. Về thời gian, các triệu chứng xuất hiện trong vòng 9 tháng đầu sau khi bắt đầu điều trị ở một nửa số trường hợp, với thời gian khởi phát khác nhau (từ 2 ngày tới 16 năm). Nguy cơ tự tử là một mối quan ngại lớn, với tỷ lệ 40% các trường hợp có ý định tự tử hoặc thậm chí cố gắng tự tử. Ở nam giới, kết quả này có ý nghĩa lâm sàng lớn do tỷ lệ tử vong ở nam cao hơn so với nữ. Cuối cùng, chỉ có 22,5% bệnh nhân có tiền sử gia đình mắc bệnh tâm thần. Điều này gợi ý rằng những tác dụng không mong muốn trên có thể xảy ra ở cả những người không có bất kỳ yếu tố nguy cơ tâm thần nào trước đó. Một số dấu hiệu cho thấy có mối quan hệ nhân quả giữa thuốc và biến cố:
- Tình trạng bệnh được cải thiện sau khi ngừng điều trị. Nghiên cứu nhấn mạnh rằng 45,2% bệnh nhân sau khi ngừng finasterid báo cáo rằng các triệu chứng của họ được cải thiện. Tuy nhiên, sự cải thiện này không mang tính hệ thống: Ở những người có triệu chứng không cải thiện, thời gian trung vị của các triệu chứng trầm cảm dai dẳng sau khi ngừng thuốc là 20,2 tháng, điều này gợi ý các tác dụng không mong muốn có thể không hồi phục.
- Các trường hợp tái sử dụng thuốc: hai bệnh nhân tái phát các triệu chứng trầm cảm khi tiếp tục điều trị sau khi đã có cải thiện ban đầu khi ngừng thuốc.
Bằng cách tập trung vào các rối loạn trầm cảm nặng nhưng đơn lẻ, nghiên cứu này có sự khác biệt so với các nghiên cứu gộp cả rối loạn tâm thần và rối loạn chức năng tình dục hoặc gộp chúng dưới một thuật ngữ chung là "hội chứng hậu finasterid". Trong nghiên cứu này, giả thuyết cho rằng trầm cảm xuất hiện sau rối loạn chức năng tình dục bị đặt nghi vấn, vì nghiên cứu chỉ xem xét các trường hợp trầm cảm hoặc có ý định tự tử đơn lẻ. Trong số các cơ chế được nêu ra, các tác giả nhấn mạnh về sự gián đoạn của các hormon thần kinh steroid.
Về mặt lâm sàng, những kết quả này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường cảnh giác trong quá trình kê đơn finasterid ban đầu và trong suốt quá trình điều trị. Ngay cả khi bệnh nhân không có tiền sử tâm thần, bác sĩ vẫn nên thực hiện sàng lọc có hệ thống các triệu chứng trầm cảm và ý định tự tử, tương tự như khuyến cáo đối với isotretinoin. Khuyến cáo theo dõi tâm lý nghiêm ngặt với mỗi lần kê lại đơn thuốc. Cuối cùng, ngay khi xuất hiện bất kỳ triệu chứng bất thường nào về tâm thần, cần ngừng thuốc càng sớm càng tốt và song song đánh giá sức khỏe tâm thần, đồng thời chủ động quản lý các nguy cơ có thể xảy ra. Do một số trường hợp tự tử đã được báo cáo, bất kỳ biểu hiện trầm cảm nào xuất hiện ở bệnh nhân dùng finasterid đều nên được xem xét dựa trên mức độ nghiêm trọng tiềm ẩn của các triệu chứng này và có biện pháp xử lý kịp thời.
Điểm tin: SV. Phan Thùy Linh & SV. Trần Hữu Hoàng Hiệp
Hiệu đính: DS. Nguyễn Hà Nhi