Bupropion là chất ức chế chọn lọc tái hấp thu các catecholamine (noradrenaline và dopamine) của tế bào thần kinh, thuốc có ít tác dụng ức chế hấp thu serotonin và không ức chế monoamine oxidase A hoặc B. Thuốc này được chỉ định để điều trị trầm cảm hoặc hỗ trợ cai thuốc lá ở những bệnh nhân phụ thuộc nicotine. Đến nay, chưa xác định được cơ chế tác dụng chống trầm cảm và cơ chế tăng khả năng giúp bệnh nhân cai hút thuốc của bupropion. Tuy nhiên, thuốc được cho là đóng vai trò trung gian bởi cơ chế tác dụng lên hệ noradrenergic và dopaminergic. Bupropion đã được cấp phép lưu hành tại Hà Lan từ năm 1999 (Zyban) và 2007 (Wellbutrin).

Rụng tóc là tình trạng lâm sàng phổ biến gây ảnh hưởng đến sinh hoạt của người bệnh, tình trạng này có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân. Da đầu người chứa khoảng 100.000 đến 150.000 nang tóc. Sau khi hình thành, nang lông trải qua chu kỳ sống đặc trưng bởi các giai đoạn tăng trưởng, biến đổi và giai đoạn rụng. Có tới 90% nang tóc trên da đầu luôn ở giai đoạn tăng trưởng. Thời gian của giai đoạn này quyết định thời gian dài nhất của giai đoạn tóc phát triển. Tóc rụng có thể do rối loạn trong chu kì phát triển của tóc, tình trạng viêm làm tổn thương nang tóc, bất thường di truyền hoặc mắc phải ở chân tóc. Rụng tóc có thể lây lan hoặc không, là thể cấp tính hoặc mạn tính. Tình trạng này có thể do thuốc làm ảnh hưởng đến chu kì phát triển bình thường của tóc. Điều này có thể dẫn đến hai loại rụng tóc: telogen effluvium (phổ biến nhất và thường xuất hiện từ hai đến bốn tháng sau khi bắt đầu uống thuốc) hoặc anagen effluvium (thường sau vài ngày đến vài tuần sau khi bắt đầu dùng thuốc).

Báo cáo

Từ tháng 2 năm 2003 đến tháng 7 năm 2019, Trung tâm Cảnh giác dược Hà Lan, Lareb đã nhận được 13 báo cáo về tình trạng rụng tóc liên quan đến việc sử dụng bupropion

Một số nguồn thông tin khác

Tóm tắt thông tin sản phẩm

Tờ tóm tắt thông tin sản phẩm (SmPC) của Hà Lan không đề cập đến nguy cơ rụng tóc. Tuy nhiên, các SmPC Hoa Kỳ đều đề cập đến tác dụng không mong muốn này.

Thông tin từ các nghiên cứu

Một nghiên cứu thuần tập hồi cứu đã được Etminan và cộng sự thực hiện nhằm xác định nguy cơ rụng tóc của các loại thuốc chống trầm cảm. Nghiên cứu được thực hiện dựa trên cơ sở dữ liệu sức khỏe lớn ở Hoa Kỳ từ 2006 đến 2014. Có 1.025.140 người mới sử dụng luoxetine, fluvoxamine, sertraline, citalopram, escitalopram, paroxetine, duloxetine, venlafaxine, desvenlafaxine và bupropion được đưa vào nghiên cứu. So với bupropion, tất cả các thuốc chống trầm cảm khác có nguy cơ rụng tóc thấp hơn, fluoxetine và paroxetine có nguy cơ thấp nhất. Kết quả của nghiên cứu thuần tập với số người tham gia lớn này cho thấy nguy cơ rụng tóc tăng khi sử dụng bupropion (HR=1.46, 95%, CI= 1.35-158) so với các chất ức chế chọn lọc tái hấp thu serotonin và norepinephrine.

Cơ sở dữ liệu

Bảng 2: Các báo cáo về rụng tóc liên quan đến việc sử dụng bupropion ở Lareb, WHO và cơ sở dữ liệu Eudravigilance

Cơ chế

Cơ chế bupropion gây rụng tóc có thể là do tác dụng lên hệ dopaminergic của thuốc. Dopamine đã được chứng minh là đóng một vai trò quan trọng trong chu kỳ nang lông. Một số trường hợp rụng tóc đã được báo cáo cùng với chất chủ vận dopamine. Thêm vào đó, các receptor của prolactin có mặt trong các nang lông ở người và bị giảm bởi các chất chủ vận dopamine, từ đó dẫn đến rụng tóc.

Bàn luận và kết luận

Trung tâm Cảnh giác Dược Hà Lan - Lareb đã nhận được mười ba báo cáo về phản ứng rụng tóc liên quan đến việc sử dụng bupropion. Bupropion được sử dụng như thuốc hỗ trợ cai thuốc lá cho bệnh nhân và điều trị trầm cảm hay rối loạn khả năng tập trung/ tăng động ở những bệnh nhân khác.

Các báo cáo liên quan đến cả bệnh nhân nam và bệnh nhân nữ, độ tuổi từ 23 đến 58. Mặc dù thời gian khởi phát của phản ứng của một số báo cáo ngắn (vài giờ hoặc vài ngày), độ trễ (latency) trung bình là 6 tuần. Thời gian khởi phát sau 2 tháng đến 4 tháng dùng thuốc gợi ý rụng tóc kiểu telogen effluvium là phổ biến nhất. Mối liên hệ giữa bupropion và rụng tóc được kiểm chứng thêm do phản ứng được cải thiện ở một nửa số bệnh nhân sau khi ngừng dùng thuốc và phản ứng xuất hiện trở lại ở 1 bệnh nhân khi tái sử dụng thuốc.

Rụng tóc đã được ghi nhận trong SmPC của bupropion lưu hành tại Hoa Kỳ. Một nghiên cứu thuần tập hồi cứu cho thấy bupropion bupropion gây nguy cơ rụng tóc cao hơn các thuốc chống trầm cảm khác. Mối liên quan giữa sử dụng bupropion và phản ứng rụng tóc được hỗ trợ bởi một phân tích bất đối xứng có ý nghĩa thống kê trong cơ sở dữ liệu của WHO.

Nguồn: vigilyze

Điểm tin: CTV. Đồng Thị Thanh Huế, Ths.DS. Nguyễn Thị Tuyến