Paxlovid (nirmatrelvir/ritonavir) có nguy cơ gây các tương tác thuốc nghiêm trọng và phức tạp, chủ yếu do thành phần ritonavir.

Ritonavir thường được phối hợp với các thuốc điều trị HIV để tăng cường tác dụng dược lý của các thuốc này. Hiện có rất nhiều dữ liệu mô tả tương tác giữa ritonavir với các thuốc khác, trong đó có cả những tương tác nghiêm trọng và có thể gây đe dọa tính mạng bệnh nhân. Ritonavir đóng vai trò chất ức chế, chất cảm ứng và cơ chất của nhiều enzym chuyển hóa và/hoặc kênh vận chuyển thuốc khác nhau. Đáng chú ý nhất, ritonavir là chất ức chế mạnh CYP3A, làm tăng nồng độ các thuốc dùng đồng thời, qua đó làm tăng đáng kể độc tính của thuốc đó. Tác dụng ức chế này thường hết sau 3-5 ngày ngừng thuốc. Khi điều trị bằng ritonavir trong 5 ngày, vai trò cảm ứng enzym ít ảnh hưởng trên lâm sàng hơn so với bệnh nhân điều trị HIV dài ngày. Ngoài ra, cả nirmatrelvir và ritonavir đều là cơ chất của CYP3A, do đó, việc sử dụng thuốc này cùng hoặc ngay sau khi ngừng các thuốc cảm ứng mạnh CYP3A4 (như rifampicin) có thể dẫn đến giảm đáng kể nồng độ nirmatrelvir và ritonavir, vì vậy giảm hiệu quả chống lại SARS-CoV-2 của nirmatrelvir.

ĐÁNH GIÁ TƯƠNG TÁC THUỐC-THUỐC KHI KÊ ĐƠN PAXLOVID

Trước khi kê đơn Paxlovid, bác sĩ nên xem xét cẩn thận các thuốc dùng đồng thời, bao gồm cả thuốc không kê đơn và các thuốc có nguồn gốc dược liệu để đánh giá nguy cơ tương tác thuốc-thuốc. Tham khảo Thông tin sản phẩm đã được FDA phê duyệt và công cụ tra cứu tương tác của thuốc điều trị COVID-19 của Liverpool để xác định và quản lý tương tác thuốc-thuốc (https://www.covid19-druginteractions.org/)

Cần quan tâm đặc biệt đến các nhóm thuốc có độc tính phụ thuộc nồng độ, trong đó có chống loạn nhịp tim, thuốc chống đông máu đường uống, thuốc ức chế miễn dịch, thuốc chống co giật, thuốc ung thư và thuốc điều trị tâm thần kinh.

Nếu phát hiện tương tác thuốc-thuốc nghiêm trọng, cần cân nhắc giữa lợi ích-nguy cơ khi sử dụng Paxlovid. Ngoài ra, nên tham khảo ý kiến chuyên gia (như dược sĩ lâm sàng, chuyên gia về HIV và/hoặc các bác sĩ chuyên khoa của bệnh nhân), đặc biệt khi bệnh nhân đang sử dụng các thuốc như thuốc ung thư, thuốc điều trị tâm thần kinh và một số thuốc ức chế miễn dịch.

Chiến lược quản lý sử dụng Paxlovid có thể khác nhau tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tương tác, bao gồm:

+ Hiệu chỉnh liều dùng của thuốc phối hợp có tương tác

+ Thay thế thuốc phối hợp có tương tác

+ Theo dõi chặt chẽ các phản ứng có hại có thể xảy ra

+ Trong một số trường hợp, tạm dừng thuốc phối hợp

Để tránh hoặc giảm thiểu tương tác của Paxlovid với các thuốc khác, không nên hiệu chỉnh liều thuốc Paxlovid.

Tư vấn cho bệnh nhân về nguy cơ tương tác thuốc-thuốc của Paxlovid. Nếu xảy ra tương tác, tư vấn cho bệnh nhân về dấu hiệu và triệu chứng của các tác dụng bất lợi có thể xảy ra.

Các chiến lược quản lý tương tác thuốc cần áp dụng trong 5 ngày sử dụng Paxlovid, trong ít nhất 3-5 ngày sau khi ngừng thuốc và có thể lâu hơn nếu Paxlovid phối hợp với các thuốc khác có thời gian bán thải dài.

Trong trường hợp các chiến lược quản lý tương tác thuốc không khả thi hoặc gây ảnh hưởng tới hiệu quả của Paxlovid, cân nhắc sử dụng phác đồ điều trị COVID-19 khác.

Theo thông tin sản phẩm của Paxlovid, bệnh nhân đang sử dụng ethinyl estradiol để tránh thai nên sử dụng biện pháp tránh thai khác không có bản chất hormon, do Paxlovid có khả năng làm giảm nồng độ ethinyl estradiol. Tuy nhiên, khi điều trị bằng Paxlovid trong 5 ngày, khả năng làm giảm nồng độ này ít ảnh hưởng trên lâm sàng, vì vậy ít khả năng làm giảm hiệu quả tránh thai. Ngoài ra, ethinyl estradiol thường được kết hợp với progestin trong tránh thai. Nồng độ progestin dự kiến vẫn tương đương hoặc tăng khi sử dụng Paxlovid đồng thời với các thuốc tránh thai kết hợp, vì vậy duy trì được hiệu quả thuốc tránh thai đường uống.

CÁC THUỐC CHỐNG CHỈ ĐỊNH HOẶC KHÔNG NÊN SỬ DỤNG ĐỒNG THỜI VỚI PAXLOVID

Bảng dưới đây không bao gồm tất cả các loại thuốc có thể tương tác hoặc không nên dùng đồng thời với Paxlovid. Nhiều loại thuốc cần hiệu chỉnh liều hoặc tăng cường theo dõi khi dùng đồng thời với Paxlovid không được liệt kê trong bảng này. Tham khảo thêm Thông tin sản phẩm đã được FDA phê duyệt và công cụ tra cứu tương tác của thuốc điều trị COVID-19 của Liverpool https://www.covid19-druginteractions.org/). Trước khi kê đơn Paxlovid cho bệnh nhân đang điều trị ung thư, nên tham khảo ý kiến của các bác sĩ chuyên khoa.

Trong một số trường hợp, khuyến cáo này có thể được thay đổi để phù hợp với thực tế lâm sàng. Nhân viên y tế nên đánh giá cân bằng lợi ích-nguy cơ của Paxlovid, từ đó, quyết định chiến lược quản lý tương tác phù hợp nhất. Điều này đặc biệt quan trọng đối với các bệnh nhân ngoại trú, những đối tượng không đảm bảo được theo dõi chặt chẽ.

Trong trường hợp các chiến lược quản lý tương tác thuốc không khả thi hoặc gây ảnh hưởng tới hiệu quả của Paxlovid, cân nhắc sử dụng phác đồ điều trị COVID-19 khác.

(*) Trước khi kê đơn Paxlovid cho bệnh nhân đang sử dụng thuốc ức chế miễn dịch này, cần tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa của bệnh nhân, do nguy cơ tương tác thuốc nghiêm trọng giữa ritonavir và thuốc ức chế miễn dịch vốn có khoảng điều trị hẹp và do khó đảm bảo theo dõi chặt chẽ bệnh nhân.  

Nguồn: https://www.covid19treatmentguidelines.nih.gov/therapies/statement-on-paxlovid-drug-drug-interactions/

Người tổng hợp: Lê Thị Nguyệt Minh, Nguyễn Mai Hoa