Tiền sử dị ứng thuốc không chính xác, không đầy đủ hoặc không rõ ràng có thể gây bất lợi cho an toàn của bệnh nhân, ảnh hưởng đến việc chăm sóc bệnh nhân và cản trở quy trình điều trị của bác sĩ. Do đó, tài liệu chuẩn về thông tin dị ứng thuốc trên bệnh nhân là cần thiết đối với tất cả cơ sở chăm sóc sức khỏe. Tuy nhiên, hiện chưa có phương pháp nào được coi là tiêu chuẩn vàng để thu thập thông tin về dị ứng và có thể là một thách thức để có được thông tin về tiền sử dị ứng của bệnh nhân.
Một nghiên cứu đã được triển khai tại một số cơ sở y tế để xác định xem việc sử dụng bộ câu hỏi và phỏng vấn dị ứng thuốc được chuẩn hóa có mang đến nhiều thông tin lâm sàng hữu ích hơn so với phương pháp tiếp cận hiện dùng để thu thập thông tin dị ứng không. Bộ câu hỏi và phỏng vấn này được triển khai từ tháng 11/2014 đến tháng 02/2015. Các bệnh nhân được nhập viện trong vòng 48 giờ trước khi được can thiệp y khoa/phẫu thuật có ít nhất một bệnh dị ứng được xác định hàng ngày bởi một phần mềm hỗ trợ đưa ra quyết định lâm sàng. Nhóm nghiên cứu sử dụng thuật toán tạo số ngẫu nhiên để lựa chọn bệnh nhân giúp làm giảm sai số. Sau đó, người phỏng vấn sẽ sàng lọc để loại trừ bệnh nhân dựa trên việc xem xét bệnh án. Tiếp theo, người phỏng vấn sẽ đến phòng của bệnh nhân, thông báo cho bệnh nhân về thời gian, địa điểm phỏng vấn.
Bộ câu hỏi bao gồm 7 câu hỏi (bảng 1) giúp khai thác bệnh nhân về tiền sử phản ứng thuốc, thuốc đã dùng, đường dùng, mô tả chi tiết phản ứng, điều trị và thời điểm xảy ra phản ứng. Nếu bệnh nhân không nhớ đầy đủ thông in để trả lời các câu hỏi này, bệnh nhân có thể được gợi ý bởi các gợi ý định trước (ví dụ thời điểm xảy ra phản ứng: Trong vòng 5 năm trở lại đây, 5 đến 10 năm trước, hoặc hơn 10 năm trước).
Thời gian trung bình để hoàn thành một lượt hỏi và phỏng vấn theo bộ câu hỏi này là khoảng 10 phút. Tiền sử dị ứng thuốc của bệnh nhân sẽ được cập nhật nếu cần, dựa trên các thông tin thu thập từ buổi phỏng vấn. Điều quan trọng là phải trao đổi với bác sĩ điều trị cho bệnh nhân trước khi quyết định xóa dữ liệu về một bệnh dị ứng của bệnh nhân.
Trong nghiên cứu này, tiêu chí chính là tỷ lệ bệnh nhân có tiền sử dị ứng thuốc có thay đổi liên quan đến lâm sàng sau khi hoàn thành bộ câu hỏi và phỏng vấn. Thay đổi liên quan đến lâm sàng này được định nghĩa là một bệnh lý dị ứng và/hoặc có phản ứng liên quan được thêm vào hoặc bớt đi sau khi phỏng vấn từ dữ liệu tiền sử dị ứng của bệnh nhân.
Một số tiêu chí phụ cũng được xem xét. Phản ứng của bệnh nhân được báo cáo đối với mỗi thuốc được phân loại bởi nghiên cứu viên theo các loại: “Dị ứng thật sự”, “tác dụng bất lợi” hoặc “không rõ ràng” (bảng 2).
Bảng 2: Phân loại dị ứng trong nghiên cứu
Dị ứng thật sự
Bệnh nhân báo cáo các triệu chứng phù hợp với dị ứng thuốc thông qua cơ chế miễn dịch, bao gồm nhưng không giới hạn trong các triệu chứng sau: Phản vệ, mề đay, ngứa, khó thở, sưng, phát ban/các phản ứng trên da nghiêm trọng khác, hoặc bất kỳ phản ứng nghiêm trọng nào khác mà thuốc hoặc nhóm thuốc được quyết định không được sử dụng lại theo nhận định của nghiên cứu viên.
Tác dụng bất lợi
Bệnh nhân báo cáo các triệu chứng không tương ứng với các triệu chứng của dị ứng thuốc thông qua cơ chế miễn dịch, bao gồm nhưng không giới hạn trong các triệu chứng sau: Buồn nôn, nôn, tiêu chảy, chóng mặt, đau đầu, ngủ gà, yếu, đau ngực, kích động, hoặc bất kỳ phản ứng khác mà thuốc hoặc nhóm thuốc vẫn có thể được sử dụng lại nếu cần theo nhận định của nghiên cứu viên.
Không rõ ràng
Bệnh nhân không thể cung cấp đầy đủ thông tin về phản ứng hoặc các triệu chứng để có thể phân loại, do đó không thể loại trừ trường hợp dị ứng thật sự.
Bộ câu hỏi và phỏng vấn này có thể hữu ích cho cán bộ y tế xác định các bệnh nhân được phát hiện có nguy cơ có tiền sử dị ứng thuốc không chính xác cao hơn và cho phép thu thập thông tin đầy đủ hơn.
Lược dịch: Lê Thị Quỳnh Giang, Lương Anh Tùng